Wywłaszczenie
Wywłaszczenie jest pozbawieniem lub ograniczeniem prawa rzeczowego danej osoby na podstawie wydanego aktu prawnego.
Co ważne, wywłaszczenie służy wyłącznie realizacji celów publicznych. Nakłada ono obowiązek przyznania odpowiedniego odszkodowania w zamian za przeniesienie prawa własności wywłaszczanej ziemi.
W szczególności wywłaszczenie gruntów rolnych może być problematyczne na gruncie podatku VAT.
Rozwój infrastruktury drogowej w Polsce jest najczęstszym przyczynkiem wywłaszczenia ziemi, a grupą dotkniętą ich skutkami są najczęściej rolnicy.
Pojawia się zatem kwestia opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania z tytułu przeniesienia prawa własności danej nieruchomości. Jest to szczególnie problematycznie w sytuacji, gdy rolnik posiada status podatnika VAT.
Opodatkowanie VAT
Opodatkowaniem podatkiem VAT podlega m.in. odpłatna dostawa towarów. Przez odpłatną dostawę towarów rozumienie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Dostawa obejmuje przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu. Dotyczy także przeniesienia z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.
Powyższe przesądza o opodatkowaniu podatkiem VAT nie samego odszkodowania a przeniesienia własności nieruchomości, które w świetle ustawy o VAT jest uznawane za dostawę towarów.
Ustawa o VAT przewiduje jednak pewne zwolnienie, które skrywa się pod art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT. Mowa tam o zwolnieniu od podatku VAT dostawy terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane.
Takimi terenami bez wątpienia są użytki rolne, które najczęściej należą do rolników.
Automatycznie nasuwa się zatem wniosek, że w przypadku wypłaty odszkodowania za wywłaszczoną ziemię rolnika prawidłowe będzie skorzystanie ze wspomnianego zwolnienia, zwłaszcza, że przymusowe rekwirowanie ziemi nie powinno kreować powstania obowiązku podatkowego po stronie wywłaszczanego rolnika. Orzecznictwo sądowe nie jest jednak przeciwne temu poglądowi.
Decyduje status podatnika
Zdaniem sądów rolnik będący zarejestrowanym jako czynny podatnik VAT w przypadku przeniesienia nieruchomości w zamian za odszkodowanie nie zbywa tej nieruchomości w ramach zarządu majątkiem prywatnym.
Posiada on status podatnika, a z opodatkowaniem czynności mamy do czynienia w sytuacji, gdy dokonuje jej właśnie taki podmiot.
W świetle powyższego odszkodowanie te powinno być opodatkowane 23% stawką podatku VAT. (przykładowo wyrok NSA z 30 listopada 2019 r., sygn. akt I FSK 1394/17). Nie ma znaczenia przy tym fakt, że rolnik nie prowadził profesjonalnego handlu gruntami.
Wywłaszczenie gruntów rolnych
W konsekwencji wysokość odszkodowania przyznanego rolnikowi będzie co do zasady kwotą brutto.
Większość wyroków sądowych popiera powyższe stanowisko. Zdarzały się jednak poglądy przeciwne, potwierdzające prawidłowość zastosowania zwolnienia z VAT (przykładowo wyrok NSA z dnia 5 października 2018 r., sygn. akt I FSK 1639/16). Są jednak one nieliczne.
Jest to bez wątpienia sporny temat, zatem jako prawnik sugerowałbym w takiej sytuacji wystąpić z wnioskiem o indywidualną interpretację podatkową.
***
Czytaj też:
Osiem najważniejszych rzeczy, jakie powinieneś wiedzieć przed kontrolą podatkową w Twojej firmie
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }