Jak przebiega wstęp kontrolujących na teren nieruchomości?

Wstęp kontrolujących na teren nieruchomości podczas kontroli podatkowej przebiega według ściśle określonych zasad zawartych przede wszystkim w art. 288 Ordynacji podatkowej. Organy podatkowe mogą wejść na teren, budynki lub lokale jedynie wtedy, gdy jest to niezbędne do ustalenia lub określenia obowiązku podatkowego, a wszelkie czynności muszą być przeprowadzane w ustalonych ramach i przy ścisłym respektowaniu praw kontrolowanego [2][4][5].

Podstawa prawna i uprawnienia organów podatkowych

Podstawą prawną wstępu kontrolujących na teren nieruchomości jest art. 288 Ordynacji podatkowej [2][4]. Organy podatkowe uzyskują prawo wejścia na nieruchomość w przypadku konieczności ustalenia bądź weryfikacji zobowiązania podatkowego, w szczególności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub w związku z weryfikacją wydatków na cele mieszkaniowe [2][3][4]. Uprawnienia te obejmują zarówno oględziny miejsca, jak i bardziej inwazyjne przeszukanie, jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie ukrywania działalności gospodarczej lub dokumentów i przedmiotów związanych z podatkami [2][4].

W przypadku, gdy kontrola dotyczy lokalu mieszkalnego, wejście jest możliwe wyłącznie za zgodą kontrolowanego, a w razie jej braku – po uzyskaniu nakazu prokuratorskiego [2][4].

Proces wejścia kontrolujących na teren nieruchomości

Wejście kontrolujących na teren nieruchomości następuje w obecności kontrolowanego, który musi zostać uprzednio szczegółowo pouczony o przysługujących mu prawach i obowiązkach [5]. Pouczenie to obejmuje zarówno zakres uprawnień kontrolujących, jak i uprawnienia oraz obowiązki samego kontrolowanego. Dopiero po przeprowadzeniu tych czynności możliwe jest rozpoczęcie oględzin lub przeszukania [5].

W przypadku kontroli mieszkania podatnika organy podatkowe działają wyłącznie za zgodą kontrolowanego lub po uzyskaniu odpowiedniego nakazu prokuratorskiego. W wyjątkowych sytuacjach, przy braku współpracy, kontrolujący mogą zwrócić się o pomoc do Policji w celu umożliwienia przeprowadzenia kontroli [4][5].

Oględziny i przeszukanie

Oględziny są czynnością służącą weryfikacji faktów ważnych dla określenia zobowiązań podatkowych. Przeprowadza się je wtedy, gdy istnieje potrzeba oceny rzeczywistego stanu nieruchomości lub miejsca prowadzenia działalności gospodarczej [2][4]. Przeszukanie to już zdecydowanie bardziej inwazyjne uprawnienie organu, możliwe do realizacji przede wszystkim w razie uzasadnionego podejrzenia ukrywania nieujawnionej działalności gospodarczej czy kluczowej dokumentacji podatkowej [2][4].

Obowiązki kontrolowanego oraz możliwe konsekwencje odmowy

Kontrolowany ma obowiązek umożliwienia przeprowadzenia kontroli podatkowej i wykonania czynności oględzin lub przeszukania. Wymóg ten dotyczy także przedstawienia informacji oraz wyjaśnień na żądanie kontrolujących [5]. Odmowa wpuszczenia kontrolujących na teren nieruchomości skutkuje odnotowaniem tej okoliczności w protokole kontroli oraz daje organowi uprawnienie do wezwania Policji celem wykonania czynności kontrolnych [1][5]. Takie zachowanie może wywoływać dalsze negatywne konsekwencje podatkowe i prawne dla podatnika, włącznie z utrudnieniami w toku postępowania podatkowego [1].

Dokumentowanie i przebieg całego procesu

Wszelkie czynności, zarówno pouczenie, jak i przebieg kontroli wraz z ewentualną odmową współpracy, wymagają szczegółowego udokumentowania w protokole [5]. Kontrolowany ma również prawo nie tylko być obecnym przy wszystkich działaniach kontrolujących, ale także żądać uzasadnienia czynności oraz przedstawienia stosownych dokumentów potwierdzających uprawnienia organu podatkowego [5].

Czas trwania kontroli podatkowej jest ograniczony i zależy od statusu przedsiębiorcy. Dla mikroprzedsiębiorców wynosi maksymalnie 12 dni roboczych rocznie, dla małych – 18, średnich – 24, a dla pozostałych – 48 dni roboczych [3]. Kontrola obejmuje najczęściej okres do 5 lat wstecz, zgodnie z przepisami podatkowymi [3].

Zależności i skutki w systemie podatkowym

Efektywność procesu kontroli na nieruchomości zależy od współpracy podatnika oraz przestrzegania praw przez organy podatkowe. Eskalacja – na przykład wezwanie Policji – może wydłużyć postępowanie oraz prowadzić do dodatkowych, niekorzystnych konsekwencji dla kontrolowanego [1][5]. Cały mechanizm oparty jest na równowadze między potrzebą zapewnienia skuteczności kontroli podatkowej a ochroną praw podatnika oraz obowiązkiem rzetelnego dokumentowania każdej czynności [2][4][5].

Źródła:

• [1] https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-odmowa-wpuszczenia-kontrolujacych-na-teren-firmy-skutki-podatkowe
• [2] https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-czy-mozliwe-jest-przeszukanie-lokalu-mieszkalnego-podatnika
• [3] https://cgolegal.pl/baza-wiedzy/doradztwo-podatkowe/kontrola-podatkowa/
• [4] https://www.infor.pl/migracja/prawo/327717,Fiskus-moze-sprawdzic-mieszkanie-podatnika.html
• [5] https://samorzad.gov.pl/attachment/4bacc7cd-6654-4dfe-8142-433f697c89b2