Zabezpieczenie majątku w toku kontroli podatkowej jest środkiem prawnym, który umożliwia organom podatkowym czasowe zablokowanie majątku podatnika w celu przyszłego wyegzekwowania należności podatkowych. Decyzja o zabezpieczeniu może zostać podjęta już w trakcie kontroli podatkowej, jeszcze zanim zostanie wydana ostateczna decyzja o wymiarze podatku i zanim nadejdzie termin jego płatności [1][2][3][4]. Aby zabezpieczenie było podstawne, musi istnieć konkretnie uprawdopodobnione ryzyko, że zobowiązanie podatkowe nie zostanie wykonane [1][2][4].
Kiedy można zastosować zabezpieczenie majątku podczas kontroli podatkowej?
Stosowanie zabezpieczenia majątku w toku kontroli podatkowej możliwe jest wyłącznie, gdy zostaną spełnione wyraźnie określone warunki prawne. Podstawą jest wystąpienie uzasadnionej obawy niewykonania zobowiązania podatkowego. Oznacza to, że organ podatkowy lub celno-skarbowy musi wykazać, iż istnieje realne ryzyko, że po zakończeniu postępowania podatnik nie uiści należnego podatku [1][2][4].
Nie wystarczy jednak sam fakt prowadzenia kontroli podatkowej. Konieczne jest przedstawienie rzetelnych przesłanek, które wskazują na ryzyko zbywania, ukrywania, przekazywania lub niszczenia majątku, co mogłoby utrudnić egzekucję należności podatkowych [1][3][4]. Przyczyny te muszą być uprawdopodobnione w sposób konkretny, a nie jedynie wynikające z ogólnego przypuszczenia.
Podstawy prawne zabezpieczenia majątku
Podstawy prawne dla zastosowania zabezpieczenia majątku w toku kontroli podatkowej stanowią art. 33 Ordynacji podatkowej oraz art. 94 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) [1][2]. Akty te regulują zarówno przesłanki, jak i tryb stosowania zabezpieczenia. Ponadto, mechanizm ten może znaleźć zastosowanie w trakcie kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej, w postępowaniu podatkowym, a także w przypadkach związanych z klauzulą przeciw unikaniu opodatkowania [3][4].
Decyzje w tym zakresie mają charakter administracyjny, a podatnikowi przysługuje prawo zaskarżenia postanowienia do organu wyższego stopnia, np. Dyrektora Izby Administracji Skarbowej [1][3].
Procedura wdrażania zabezpieczenia majątku
Procedura uruchamiania zabezpieczenia majątkowego rozpoczyna się zwykle wydaniem decyzji przez naczelnika urzędu celno-skarbowego. Decyzja ta powinna precyzować okoliczności uzasadniające zabezpieczenie oraz przybliżoną wysokość zabezpieczanego zobowiązania [2][5]. Wydanie decyzji powinno nastąpić w toku trwającego postępowania kontrolnego lub podatkowego.
Środki zabezpieczające, które mogą być zastosowane przez organ, obejmują blokadę rachunków bankowych, ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomościach, zastaw skarbowy na ruchomościach lub inne zajęcie majątku podatnika [4].
Podatnik posiada prawo do wskazania preferowanej formy zabezpieczenia, choć ostateczne rozstrzygnięcie w tej materii podejmuje organ podatkowy [3].
Prawa i obowiązki podatnika związane z zabezpieczeniem
Doręczenie zarządzenia o zabezpieczeniu majątku powinno nastąpić do rąk pełnomocnika podatnika, jeśli taki został ustanowiony. Zostało to potwierdzone w orzeczeniach Naczelnego Sądu Administracyjnego, co ma istotne skutki proceduralne oraz zapewnia podatnikowi prawo do skutecznej obrony [5].
Podatnik może skorzystać z ustawowo zagwarantowanych środków odwoławczych, takich jak zażalenie lub odwołanie od decyzji o zabezpieczeniu majątku [1][3]. Tym samym istnieje realna droga do kwestionowania zasadności zastosowanego zabezpieczenia w wyższej instancji administracyjnej.
Charakter i cel zabezpieczenia majątku
Zabezpieczenie majątku nie prowadzi do natychmiastowego zaspokojenia fiskusa. Jego głównym celem jest ochrona interesów Skarbu Państwa poprzez zapobieżenie sytuacji, w której egzekucja podatku stanie się niemożliwa lub znacznie utrudniona [4].
Mechanizmy te mają charakter przymusowy, nakładając określone ograniczenia na dysponowanie majątkiem przez podatnika do czasu ostatecznego wyjaśnienia sprawy podatkowej oraz wydania decyzji ostatecznej [2][4]. Procedura zabezpieczenia przyczynia się do ochrony wydolności systemu fiskalnego, szczególnie w sytuacjach, gdy podatnik celowo wyzbywa się majątku lub podejmuje działania mające na celu uniemożliwienie egzekucji [1][3].
Powiązania zabezpieczenia z postępowaniem podatkowym i stosowanie klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania
Zabezpieczenie majątku jest ściśle związane z prowadzonym postępowaniem kontrolnym i podatkowym. Ma ono na celu zapewnienie skuteczności przyszłej egzekucji oraz ochronę przed negatywnymi skutkami działań mogących prowadzić do uniknięcia opodatkowania [1][6].
W przypadkach zastosowania tzw. klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania zabezpieczenie ma uniemożliwić wyprzedzające działania podatnika zmierzające do wyprowadzenia majątku spod jurysdykcji fiskusa [3]. Stanowi zatem efektywne narzędzie wsparcia organów podatkowych w realizacji zadań wynikających z obowiązujących przepisów.
Ilość i praktyczna częstotliwość stosowania zabezpieczeń majątkowych
Obecnie nie są dostępne szczegółowe dane statystyczne dotyczące częstotliwości stosowania zabezpieczenia majątkowego w trakcie kontroli podatkowej. Wiadomo jednak, że liczba takich przypadków wzrasta, a praktyka zabezpieczania majątku podatników coraz częściej budzi wątpliwości dotyczące zachowania zasady proporcjonalności, która wynika z art. 12 Ordynacji podatkowej [1].
Na uwagę zasługuje fakt, że zabezpieczenie może zostać ustanowione nawet przed formalnym określeniem wysokości zobowiązania podatkowego lub przed upływem terminu jego płatności [1][3][4]. Podkreśla to prewencyjny i zabezpieczający charakter tego narzędzia.
Podsumowanie najważniejszych zasad stosowania zabezpieczenia majątku w toku kontroli podatkowej
Zabezpieczenie majątku może być zastosowane podczas kontroli podatkowej jedynie w sytuacji, gdy organ podatkowy uprawdopodobni istnienie ryzyka niewykonania przyszłego zobowiązania. Nie każda kontrola podatkowa automatycznie uzasadnia objęcie podatnika tym środkiem. Musi istnieć konkretna, uzasadniona obawa uniemożliwienia lub utrudnienia egzekucji należności podatkowych, szczególnie w sytuacji, gdy podatnik podejmuje działania zmierzające do zbycia, ukrycia lub przeniesienia składników majątkowych [1][2][3][4].
Zastosowanie zabezpieczenia następuje na podstawie decyzji administracyjnej, którą podatnik może zaskarżyć. Mechanizmy zabezpieczenia spełniają funkcję ochronną dla fiskusa, uniemożliwiając podatnikowi wyprowadzenie majątku przed skuteczną egzekucją, a także chronią ważne interesy Skarbu Państwa [3][4].
Źródła:
- https://kontrolacelnoskarbowa.pl/porady/rewizja-i-zabezpieczenia-majatku-przez-kas-kiedy-jest-mozliwa-i-jak-sie-przed-nia-bronic/
- https://kontrolacelnoskarbowa.pl/porady/zabezpieczenie-majatku-przez-urzad-celno-skarbowy-jak-chronic-firme-przed-paralizem/
- https://grantthornton.pl/publikacja/zabezpieczenie-wykonania-zobowiazan-podatkowych/
- https://akademialtca.pl/blog/zabezpieczenie-wykonania-zobowiazan-podatkowych
- https://staniekandpartners.pl/blog/doreczenie-zarzadzenia-zabezpieczenia-w-postepowaniu-podatkowym-wyrok-nsa-i-praktyczne-skutki/
- https://codozasady.pl/p/decyzja-o-zabezpieczeniu-potencjalnych-zobowiazan-podatkowych
KontrolaVATwFirmie.pl to portal dla polskich przedsiębiorców, którzy chcą prowadzić biznes zgodnie z prawem bez zbędnego stresu. Publikujemy praktyczne treści o VAT-ie, księgowości, kadrach, płacach i prawie gospodarczym – sprawdzone przez ekspertów, napisane językiem zrozumiałym dla każdego.